Blog Amma Asante: zomer van ongelijkheid

Covid-19 heeft de ongelijkheid in Nederland pijnlijk blootgelegd. Wat mij betreft is dit dan ook het vraagstuk voor de komende jaren en dan met name de vraag: hoe gaan we die ongelijkheid bestrijden? Ongelijkheid als het gaat om arbeidsmarktpositie, inkomen, gezondheid, onderwijs, huisvesting, discriminatie, bejegening door overheidsinstanties zoals de Belastingdienst en andere uitvoeringsorganisaties. Het is nu glashelder en wie dit nog durft te ontkennen is niet van deze wereld.

Ondanks de inzet van het kabinet om zoveel mogelijk bedrijven – en daarmee ook de werkgelegenheid - op de been te houden, neemt het aantal werklozen en mensen in de bijstand toe. We mogen onszelf gelukkig prijzen dat we in een land wonen waarin de financiële situatie het toelaat om op zo’n grote schaal financiële ondersteuning te bieden. We zien echter ook dat het probleem gecompliceerder is en om andere maatregelen vraagt. Want overheidssteun of niet: dit voorkomt niet dat bedrijven alsnog personeel moeten ontslaan.
Wil je mensen aan het werk krijgen, houden, een fatsoenlijk inkomen en dito contract bieden, én de meest kwetsbaren op de arbeidsmarkt beschermen bij crisis dan vraagt dat om fundamenteel andere keuzes. De keuzes gaan over waarin we investeren en waarin niet, over wie wel bescherming en ondersteuning krijgt en wie niet. De overtuiging dat geld van bovenaf neerdaalt en daarom ook altijd van bovenaf gestrooid moet worden, gaat niet meer op. De samenleving heeft vooral versterking van onderop nodig. Daar waar de meest kwetsbare burgers zich bevinden. Het idee dat burgers moeten wachten totdat de bedrijven uitgegeten zijn en hun etensresten naar beneden vallen zodat zij hun maag mogen vullen gaat niet langer op. Dat is dan ook de reden waarom de LCR vanaf het begin van de coronacrisis aandacht vraagt voor mensen met een kwetsbare inkomens- en arbeidsmarktpositie. Het advies: loods niet alleen bedrijven door de crisis, maar vooral ook de burgers.

Er zijn structurele en fundamenteel andere maatregelen nodig om niet alleen bedrijven maar vooral burgers fatsoenlijk door de crisis heen te loodsen. We moeten dit samen doen. Betrek daarbij niet alleen de geijkte gesprekspartners maar ook burgers en met name cliënten in de sociale zekerheid. Zij hebben het immers financieel zwaar te verduren. Door hen pro-actief te betrekken hoor je direct waar het wringt en schuurt, maar ook waar mogelijke oplossingsrichtingen zitten die werken in de praktijk.  Wat ik nu zie gebeuren is dat aan de tekentafel politiek, ambtenarij, werkgeversorganisaties en werknemersorganisaties worden uitgenodigd maar het cliëntperspectief geheel ontbreekt. Als LCR zijn wij de spreekbuis van de 6,7 miljoen uitkeringsgerechtigden vanuit UWV, SVB en gemeenten. Sinds kort kunnen we daar de Tozo, de NOW en de TVL bij optellen. Technisch gesproken behoren de werkgevers en zelfstandigen die een beroep doen op de coronamaatregelen ook tot de cliënten van de SUWI keten. Het wordt tijd dat wij daarom ook een zetel aan tafel krijgen om de cliëntbelangen van onze gehele achterban evenwichtig onder de aandacht te krijgen. Achteraf corrigeren? Dat kan maar is minder effectief en duurder.

Daar ben ik haar erkentelijk voor. Immers de weg naar een socialer en rechtvaardiger sociale zekerheidsstelsel begint toch met het gesprek. Door het op tafel leggen van de rauwe werkelijkheid van cliënten en het doen van voorstellen kunnen we recht doen aan hun realiteit. Dat konden we doen dankzij de inzet van Van Ark. We blijven dit in de nabije toekomst graag doen met de nieuw aangetreden staatssecretaris Bas van ‘t Wout.
Met hem is er inmiddels een goed kennismakingsgesprek geweest waarin we samen met Ieder(in) en de jongeren van Wij Staan Op! hebben benadrukt hoe belangrijk het is om het cliëntperspectief integraal onderdeel te laten uitmaken van planvorming op het ministerie. Hij heeft weinig tijd voordat de verkiezingen voor de deur staan, dus grote veranderingen hoeven we niet te verwachten. Wel vermoed ik dat hij zoveel mogelijk de agenda van zijn voorganger tot een goed einde gaat proberen te brengen. Hiervan is het Breed Offensief een belangrijk onderdeel. Het is geen geheim dat de LCR niet enthousiast is over de resultaten van het Breed Offensief. Mensen met een arbeidsbeperking aan het werk helpen, vergt toch iets meer dan werkgevers wat formulieren meer of minder laten invullen. Om het maar even simpel, maar wel recht voor zijn raap te formuleren.

Onder het mom van vier je successen heb ik ook goed nieuws. Ditmaal over de Wajong. Op 1 januari wordt de vereenvoudiging van de Wajong doorgevoerd. Het is daarna niet meer mogelijk om een overstap te maken van de oude Wajong (van vóór 2010) naar de nieuwe Wajongregeling (van na 2010). Overstappen kan voor werkenden financieel zeer voordelig uitpakken. Dit kan leiden tot een aanvulling op het loon uit de Wajong tot het wettelijk minimumloon per maand. Dit is vaak (flink) meer dan wat je krijgt als je in deeltijd werkt met de oude Wajong. Dat is dan ook de reden waarom de LCR samen met Ieder(in) bezwaar heeft aangetekend tegen de korte overstaptijd. En het is gelukt: de overstaptijd wordt nu verlengd tot 30 november 2020 en geeft de mogelijkheid om Wajongers goed te informeren over de overstapmogelijkheid en hen de tijd te bieden dit ook te doen. UWV heeft toegezegd om Wajongers actief op de overstapmogelijkheid te wijzen.

Richting de herfst en de winter maken we ons op voor de verkiezingen en de vorming van een nieuw kabinet. Uiteraard vragen we aandacht voor bestaanszekerheid van cliënten en cliëntenparticipatie. Al voor het reces hebben wij bij de programmacommissies van politieke partijen aandacht gevraagd voor een socialer en rechtvaardiger sociale zekerheid en cliëntenparticipatie. Twee thema’s waar we de komende maanden intensief aandacht voor vragen zijn armoedebestrijding en een actief arbeidsmarktbeleid. Bij dat laatste moet gedacht worden aan meer kansen, ruimte en begeleiding voor iedereen die wordt getroffen door de economische effecten van de corona crises. Want ook in een periode van economische krimp, heeft iedereen die een invulling van zijn bestaan zoekt het recht op goede begeleiding, kansen om jezelf te ontwikkelen en scholing met toereikende inkomenssteun. Alle burgers moeten fatsoenlijk door de crisis heen worden geloodst. Nog veel te doen dus. Op naar een kleurrijke herfst én winter.

Amma Asante

LCR-voorzitter